اروپا در ماجرای تحریم تسلیحاتی ایران چه می نماید؟ - تور سریلانکا

با ما سفر کنید و با تور اروپا از قاره سبز دیدن کنید و با دریافت خدمات ویزای شینگن از گردش به دور اروپا لذت ببرید.

گروه بین الملل خبرنگاران - مهدی پورصفا: شاید زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در اردیبهشت سال 97 از برجام خارج شد، تصور نمی کرد مقاومت ایران درمقابل فشارهای تحریمی آمریکا تا بدین حد به طول انجامد. بر اساس محاسبات آمریکا ایران پس از روبرو شدن با تبعات تحریم های آمریکا به صورت گام به گام از مواضع خود عقب نشینی نموده و تن به مذاکره بر سر یک توافق جدید می داد.

آمریکایی ها در طی 2 سال گذشته از هیچ اقدامی علیه اقتصاد ایران فروگذار نکردند. تحریم کامل فروش نفت ایران در سال 98 و همچنین تحریم مجدد بعضی از بانک ها و مؤسسات ایران با برچسب حمایت از تروریسم و افزایش تعداد اشخاص حقیقی و حقوقی حاضر در لیست D.S.N دفتر کنترل سرمایه خارجی وزارت خزانه داری همه و همه برای از پا انداختن یک اقتصاد کافی به نظر می رسد.

با این حال ایران در مقابل تمام این تحریم ها ایستاد و حتی محدودیت های برجامی برنامه هسته ای خود را بدون کاهش نظارت برجامی و فرا برجامی آژانس به صورت تدریجی لغو کرد تا حداقل در مورد ماشین های غنی سازی ایران با محدودیتی روبه رو نباشد.

حالا به نظر می رسد که صبر ایران در مقاومت پیرامون فشارهای برجامی به نتیجه رسیده و موعد لغو بخشی مهم و نمادین از تحریم های ایران مندرج در قطعنامه های شورای امنیت رسیده است؛ اتفاقی که به شدت آشفتگی وزارت خارجه آمریکا را به همراه داشته است.

از کارتر تا استانچ

با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا به دست دانشجویان پیرو خط امام، جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا در تاریخ 8 نوامبر 1979 میلادی با استناد به قانون کنترل صدور تسلیحات نظامی، کشتی حامل لوازم یدکی نظامی متعلق به ایران را توقیف کرد. ارزش این لوازم 300 میلیون دلار بود. به این ترتیب صدور هر گونه تسلیحات نظامی از آمریکا به ایران متوقف شد. اگرچه پس از حل و فصل موضوع گروگان های آمریکایی این تحریم ها لغو شد اما دولت ریگان به بهانه جنگ ایران و عراق از صدور هر گونه سلاح به ایران جلوگیری می کرد.

پس از عملیات خیبر در سال 1983 و شروع پیشروی جدی ایران در خاک عراق، وزارت آمریکا بر اساس طرح اندیشکده هرتیج، عملیاتی را با نام استانچ اجرا کرد. هدف از این عملیات جلوگیری از هر صدور هر گونه سلاح به ایران بود. از همین رو ایران از سوی وزارت خارجه آمریکا در فهرست کشورهای حامی تروریسم نهاده شد. بازار مشترک اروپا نیز به بهانه مشتعل بودن درگیری میان دو کشور از صدور سلاح به ایران جلوگیری می کرد.

با خاتمه جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران کوشش های آمریکا برای جلوگیری از صدور هر گونه سلاح به ایران شدت گرفت و بعضی شرکت های چینی و روسی نیز تهدید به تحریم شدند. از سوی دیگر با امضای توافقی با دولت یلتسین با نام گور- چرنومردین مسکو متعهد به جلوگیری از فروش هر گونه سلاح به ایران بود که البته این قرارداد در سال 2001 از سوی دولت پوتین لغو شد.

در این میان مطرح شدن ناگهانی پرونده هسته ای ایران و ارجاع آن به شورای امنیت سازمان ملل سبب شد تا تحریم ها علیه ایران از جنبه یکجانبه خود خارج شده و جنبه بین المللی به خود بگیرد.

شورای امنیت سازمان متحد تحریم تسلیحاتی ایران را بین المللی کرد

زمانی که برای اولین بار پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل گزارش شد و قطعنامه 1696 با اجماع صادر شد، به دلیل مطرح شدن گمانه ارتباط برنامه هسته ای با برنامه موشکی ایران تدابیری در مورد موشک بالستیک اتخاذ شد. بر اساس بند 5 این قطعنامه هر گونه حمل و نقل اقلام مرتبط با توسعه برنامه موشکی ایران منع شده و این قطعنامه خواهان نظارت جدی دولت ها در این باره شد.

در قطعنامه های بعدی لایه های تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران وسیع تر و پیچیده تر شد. در قطعنامه 1747 که در سال 2006 با اجماع علیه ایران صادر شد، صادرات قطعات مرتبط با برنامه موشکی و همچنین اقلام دو منظوره فهرست شده در سند این قطعنامه به صورت کامل ممنوع و کشورها موظف به بازرسی و جلوگیری از فروش و یا واردات این اقلام از و یا به ایران شدند. همچنین در بند 6 این قطعنامه فروش هر گونه سلاح سنگین و یا یاری به خرید آن اعم از بالگرد، هواپیما، تانک و یا ناوهای سنگین نظامی ممنوع شد. به این ترتیب ایران رسماً وارد یک دوره تحریم تسلیحاتی شد.

قعطنامه 1803 به عنوان سند بعدی شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال 2008 صادر شد، دامنه اقلام دو منظوره که صادرات آنها را به ایران منع می کرد گسترده تر و تحریم های اقتصادی گسترده تری را علیه نهادهای دست اندرکار توسعه برنامه موشکی ایران وضع کرد.

قدم بعدی در این راستا که شاید شدیدترین تحریم های بین المللی علیه برنامه های تسلیحاتی ایران باشد در سال 2010 برداشته شد، زمانی که قطعنامه 1921 شورای امنیت سازمان ملل متحد به تصویب رسید. در این برنامه تمام کشورها موظف شدند تا نه تنها از فروش هر گونه سلاح سنگین به ایران خودداری نموده بلکه از حمل و نقل آنها توسط خود و اتباعشان نیز جلوگیری نمایند. علاوه بر این هر گونه خدمات پشتیبانی فنی، اقتصادی و مشاوره ای به برنامه های تسلیحاتی ایران نیز منع شد.

همچنین ایران از هر گونه آزمایش موشک بالستیک منع شد و کشورها نیز موظف شدند تا جلوی هر گونه نقل و انتقال تجهیزات مرتبط با این برنامه را بگیرند.

بعدها و پس از توافق برجام بر اساس قطعنامه 2231 مقرر شد تا پنج سال پس از پذیرش این توافق تحریم های تسلیحاتی علیه ایران برداشته گردد و حالا در اکتبر سال جاری (اواخر مهر ماه) موعد چنین تغییری فراهم می گردد.

چالش های آمریکایی ها برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران چیست

این رویداد آمیریکایی ها را با دو چالش مهم روبه رو می نماید. اولین چالش آزاد شدن صادرات سلاح از ایران به سایر کشورها و از سایر کشورها به ایران است. هم اکنون بر اساس سخنان دیپلمات اروپایی مقامات روس لحظه شماری می نمایند تا بتوانند قراردادهای جدید تسلیحاتی با تهران امضا نمایند.

از طرف دیگر با اجرا شدن این بخش از قرار داد حضور ایران و یاری های مستشاری ایران به محور مقاومت نیز از نظر بین المللی مشروع خواهد بود و همین مسئله کوشش های آمریکا برای فشار علیه فعالیت های منطقه ای تهران را با مشکل روبه رو خواهد نمود. تیم مذاکره نماینده آمریکا در مذاکرات برجام فرآیندی با نام SNAP BACK را در متن برجام گنجانده بود تا امکان بازگشت تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد بدون خطر وتوی چین و روسیه میسر گردد. در این میان خروج دولت ترامپ از برجام استفاده از این فرآیند را با مشکل روبه رو نموده است.

اگرچه پامپئو مدعی است که آمریکا می تواند از راستا شورای امنیت قطعنامه ای جداگانه برای تحریم تسلیحاتی ایران به امضا برساند اما واکنش مقامات روسیه و چین نشان می دهد سرنوشت محتوم چنین توافقی وتو است.

راستا دوم برای آمریکا ارائه یک تعریف جدید حقوقی است که آمریکا را با وجود خروج از برجام به عنوان کشوری شریک برجام نشان می دهد تا امکان استفاده از فرآیند اسنپ بک بار دیگر فراهم گردد و اینجاست که نقش کشورهای اروپایی پررنگ می گردد.

نه سیخ بسوزد و نه کباب

اروپایی ها یکبار در زمستان سال گذشته اعلام کردند که به دنبال راه اندازی فرآیند اسنپ بک برای بازگشت تحریم ها هستند. با این حال چشم انداز فروپاشی برجام و تبعات امنیتی آن برای کشورهای اروپایی به قدری جدی و وحشتناک بوده که از آن موقع تا به امروز این فرآیند تقریباً در حالت فریز نهاده شده است.

در این میان کوشش جدید آمریکا، اروپایی ها را بار دیگر در یک انتخاب حساس قرار می دهد. وجه مثبت این ماجرا این است که بر خلاف ماجرای راه اندازی حساب مشترک برای جریان یافتن پول نفت هیچ موسسه اروپایی در خطر تحریم قرار ندارد.

مهم ترین واکنش اروپایی ها تا به امروز در مورد تفسیر حقوقی آمریکا، ابراز پایندی لفظی به برجام و اعلام پایبندی به تحریم های تسلیحاتی اروپا بوده است. اتحادیه اروپا در سال 2007 و برای اجرایی کردن قطعنامه های شورای امنیت مقررات را در مورد صادرات کالاهای نظامی و یا با کاربرد دوگانه به ایران وضع نموده بود.

بر اساس برجام این تحریم ها تا سال 2023 میلادی ادامه خواهد یافت. از سوی دیگر تحریم های غیر الزام آور شورای امنیت علیه برنامه موشکی ایران ادامه خواهد یافت. از این رو اروپا می داند که حداقل از سوی کشورهای عضو این اتحادیه سیل سلاح به سمت ایران سرازیر نخواهد شد.

از سوی دیگر اروپا همچنان موضع همدلانه ای را با آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد ارائه لایحه ای برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران خواهد داشت. تا به امروز فرانسه و انگلستان از آمادگی خود برای آنالیز پیش نویس این لایحه خبر داده اند.

با این حال این موضع همدلانه درد آمریکا را درمان نخواهد نمود، چرا که همچنان شمشیر وتوی روسیه و چین بر سر آمریکا سنگینی خواهد نمود. آمریکایی ها انتظار دارند که اروپا تفسیر حقوقی آن ها را از برجام بپذیرد و اجازه بازگشت تمام تحریم ها علیه ایران را بدهد.

اروپایی ها رفتار آمریکایی ها را فراموش خواهند کرد؟

به طور حتم اروپایی ها رفتار نخوت آمیز ترامپ را در سال 2018 فراموش ننموده اند. زمانی که تمام کوشش های آنان برای بقای برجام و حتی پیشنهاد مذاکره مجدد در مورد بعضی بندها عملاً ناکام ماند. حالا به نظر می رسد که شاید اروپایی ها بخواهند تلافی گذشته را در بیاورند.

از سوی دیگر بر خلاف سال های گذشته امکان بازی دو سر برد برای اروپایی ها وجود دارد. از یک سو رأی مثبت به قطعنامه پیشنهادی آمریکا در شورای امنیت فارغ از نتیجه نهایی آن و از سوی دیگر ادامه یافتن شرایط نیمه جان فعلی برای برجام تا تبعات نابودی آن از قاه سبز دور بماند.

در همین حال، به احتمال زیاد اروپایی ها برای جلب نظر آمریکایی ها کوشش خواهند کرد تا فعالیت های منطقه ای ایران را زیر فشار بیشتری ببرند که نمونه واضح آن ممنوع شدن فعالیت حزب الله در لبنان از سوی دولت مرکل بود.

حتماً این رویکرد دولت ترامپ را راضی نخواهد نمود. چگونه می توان خرید نفت و فروش کالا به یک کشور را ممنوع نمود در حالی که می توان به آن آزادانه هواپیمای جنگنده و یا تانک فروخت. ماه های آینده در سرنوشت برجام شاید معادلات بین ایران و غرب بسیار تاثیرگذار خواهد بود.