کشف زیرخاکی در تلویزیون - تور سریلانکا

نکته قابل تامل این است که جلیل سامان، نویسنده و کارگردان این سریال در قالب این مجموعه به مقاطعی از تاریخ ایران و تحولات آن و اتفاقات سیاسی و اجتماعی آن هم می پردازد. ساخت چنین آثاری سختی های خودش را دارد، زیرا پرداختن به سیاست و تاریخ و آن هم با زبان طنازانه سخت است و باید سازندگان اثر هوشمندانه به این ماجرا نگاه نمایند و به آن بپردازند.

با وجود این که چند قسمت از پخش این سریال طنز می گذرد، اما مورد توجه منتقدان و مردم قرار گرفته و در فضاهای مجازی شاهد واکنش ها نسبت به این سریال هستیم.

از دیگر ویژگی های این سریال که می توان به آن اشاره نمود، طنز موقعیت سریال است که معمولا در سال های اخیر مخاطب عادت به تماشای طنز کلامی نموده بودند و کمتر شاهد طنز موقعیت جذاب بود، اما این اتفاق در سریال زیرخاکی افتاده است.

همچنین کارگردان سعی نموده با دریافت بازی های طنازانه از بازیگران در صحنه های مختلف این مجموعه، این جنس از طنز را در سریال پررنگ و لعاب کند.

گرچه بعد از پخش چند قسمت از سریال، قضاوت نهایی نمی توان کرد، اما تا به الان قصه، بازی ها، کارگردانی، نشان دادن تهران معاصر و... خوب بوده است.

همچنین از دیگر بخش های جذاب این سریال تنوع لوکیشن هاست که تهران دهه 50 را نشان می دهد و مخاطبان بزرگسال با تماشای اتوبوس های دو طبقه قرمزرنگ و... در این سریال حس نوستالژی خوبی پیدا می نمایند.

به همین دلیل در این گزارش به آنالیز واکنش های کاربران در فضای مجازی، منتقدان و... پرداخت نموده ایم.

از ارمغان تاریکی تا زیرخاکی

در چند سال گذشته جلیل سامان برای شبکه سه، کارگردانی سه سریال را به عهده داشت که سه گانه (ارمغان تاریکی، پروانه و نفس) بود. مخاطبان با تماشای سریال های او متوجه شدند که این کارگردان علاقه زیادی به ساخت سریال هایی با سوژه های سیاسی اجتماعی دارد. این اتفاق هم در سریال زیرخاکی افتاده و این سریال کمدی شیرین در بستر تاریخ معاصر و انقلاب است و دوران پهلوی و ساواک را با لحنی متفاوت به تصویر کشیده و تحولات جامعه را در سال های پایانی دهه 50 نشان می دهد. یکی از اتفاقات جالب در این سریال، انتخاب بازیگران است که سامان نقش محوری سریالش را برخلاف تصور به پژمان جمشیدی داد یا هادی حجازی فر که حضور کمرنگی در تلویزیون دارد در این سریال در دو نقش ظاهر شده است. در مجموع سامان که نویسندگی این سریال را هم به عهده دارد، سعی نموده که قصه ریتم خوبی برای مخاطبان داشته باشد و از تماشای سریال لذت ببرند.

رکوردشکنی با دو نقش

هادی حجازی فر که از دهه 80 کارش را در دنیای تصویر آغاز کرد و بعد هم با سینما و فیلم ایستاده در غبار بیشتر شناخته شد، در مجموعه قبلی جلیل سامان یعنی سریال نفس هم حضور داشت. او این بار به گونه ای رکورد حضور تلویزیونی اش را با بازی دو نقش در سریال زیرخاکی شکست. پدر و برادر فری خاکی در این مجموعه دو کاراکتری اند که حجازی فر هرکدام را با تیپ سازی جداگانه ای به تصویر کشیده است. یک برادر مشغول در نیرو هوایی که فعالیت های پنهان انقلابی می نماید و پدری که مثل پسرش فری وقتی که عصبانی می شود دندان ها و فکش شکل ویژه ای پیدا می نماید. تقابل این دو شخصیت با نقش مقابلشان (فری خاکی) هم بده بستان جالب توجهی را شکل داده که احتمالا در ادامه به شکل پررنگ تری شاهد آن خواهیم بود.

از دنیای فوتبال تا بازیگری

پژمان جمشیدی که خیلی وقت است عنوان بازیگر را جایگزین بازیکن نموده هم در این مجموعه به عنوان نقش اصلی قصه حضور دارد. او که این جا به فری خاکی معروف است کارش را در تلویزیون و با سریال پژمان معروف آغاز کرد، مجموعه ای که داستان زندگی او را روایت می کرد و بعد از آن بود که همه کم کم او را دیگر در قالب یک بازیگر به رسمیت شناختند. در ادامه هم سریال دیوار به دیوار باعث شد تا بار دیگر او را در این شمایل ببینیم.

زیرخاکی هم بعد از نفس دومین همکاری او با جلیل سامان محسوب می شود، سریالی که در آن آقای فری این بار سعی نموده تا تیپ جدیدی را خلق کند.

این بازیگر در سریال زیر خاکی نقش فریبرز را بازی می نماید. شخصیت او برای مخاطب با نمک است. او عاشق زیرخاکی و عتیقه است و جانش را در این راه می گذارد. با وجود بی خیالی هایش، مردی اهل خانواده است و ضمناً هوش پایین او، وقتی که به اشتباه از طرف ساواک دستگیر می شود، منجر به خنده مخاطب می شود.

تر و خشک با هم نسوزند!

ژاله صامتی که در این سریال نقش پریچهر را بازی می نماید، درباره حضورش در سریال به ما می گوید: کار با بازیگران حرفه ای بسیار جذاب است. بازیگران در این سطح، کارشان را بلدند و کار برایم لذتبخش بود . پیشتر با آقای حجازی فر همبازی نبودم اما کار با ایشان برایم تجربه خوبی بود.

با آقای جمشیدی پیشتر تئاتر و فیلم کار نموده بودم؛ زوایای بازی ایشان را می شناختم و به همین دلیل به زبان مشترک در بازی رسیدیم. وی با مثبت ارزیابی کردن پیغام های مردمی درباره قسمت های پخش شده، تاکید می نماید: از کامنت هایی که دارم خدا را شکر مخاطب کار را پسندیده و با سریال ارتباط برقرار نموده است.به نظرم در ادامه هم سریال می تواند مخاطب را با خود همراه کند زیرا کار بسیار جذاب و دوست داشتنی است.

صامتی درباره حواشی اخیری که برای سریال پیش آمد، می گوید: خدا را شکر سریال پخش شد. ما همه نگران بودیم. افراد از من جویا بودند که سریال چه سرنوشتی خواهد داشت و من جوابی نداشتم.

این که به خاطر خطا، صحبت یا رفتار یک فرد تمام افراد مورد مواخذه قرار بگیرند و زحمات یک عده زیر سوال برود بسیار سخت و طاقت فرساست.

جدای این که چقدر رفتار یا کردار فرد غلط است و چقدر درست اما در این موقعیت تر و خشک با هم می سوزند و حاصل دو سال کوشش افراد به خاطر یک رفتار تحت تاثیر قرار می گیرد. خدا را شکر در این موضوع درایت شد و سریال پخش شد.

از کامنت هایی که به من می رسد متوجه شدم مخاطب پیگیر پخش سریال بود. امیدوارم برای لحظاتی بیننده تلویزیون حالش خوب باشد.

مازیار معاونی، منتقد: از آنجایی که تا به حال چند قسمت از کار بیشتر پخش نشده، به نظر می رسد تا به اینجا، کارگردان و گروه مشغول خشت چینی های اولیه ماجرا هستند و هنوز به جایی که قضاوت منصفانه و دقیق تری داشته باشیم نرسیده ایم، با این حال فکر می کنم در قسمت های جلوتر که از این مقدمات رمزگشایی می شود، ما باز هم با تقابل نیروهای مشاخص قبل از انقلاب با ساختار امنیتی شاه روبرو می شویم، البته با تم طنزی که به واسطه شخصی که به دنبال عتیقه است کامل می شود. او در کنار برادری که مشاخصات پنهانی دارد ترکیبی را شکل می دهد که در نهایت ما یک کار سیاسی با زمینه کمیک خواهیم دید. تا جایی که شاید مثل فیلم تشریفات که اوایل دهه 60 ساخته شد، کاراکتر سارق قصه متحول می شود، البته من نمی دانم برای زیرخاکی چه اتفاقی می افتد اما بعید نیست که آقای فریبرز باغ بیشه هم به چنین عاقبتی برسد.

رضا صائمی، منتقد: داستان سریال زیرخاکی آغاز خوبی داشت و صحنه های کشمکش و تعقیب و گریزها برای مخاطب جذاب بود و در ادامه بیننده با عوض شدن ساک ها شاهد قصه ای ماجراجویانه می شود. به نظرم سریال زیرخاکی خط قصه جالبی دارد و مخاطب در بستر یک قصه سیاسی که در برهه از تاریخ ایران می گذرد، شاهد فضای مفرح هم هست و تا به امروز چنین فضایی در این گونه سریال ها سابقه نداشته است. از این زوایه نگاه کنیم تازگی و بدعت جالبی دارد. البته مخاطب، سریال هایی که از جلیل سامان دیده در فضای سوژه های سیاسی اعم از مجاهدین و تاریخ معاصر می گذشته و حالا شاهد یک قصه سیاسی تاریخی اما با ساختار و زبان طنز است و این کاری سخت است که سیاست با طنز پیوند زده شود. از دیگر نکات قابل تامل توجه به عنصر خانواده در سریال است، ما در سریال شاهد مناسبت های خانوادگی هستیم و صرفا سریال سیاسی اجتماعی مطلق نیست. ضمن این که تنوع لوکیشن از دیگر نکات شاخص در این سریال است که در هر قسمت شاهد فضای خانه، شهر، بیابان، زندان، جاده و... هستیم و همین پویایی قصه را نشان می دهد که جذاب خواهد بود. در مجموع ریتم قصه خوب است.

معاونی: زیرخاکی بازیگرها قدری دارد که هرکدام از آنها در این مجموعه به سمت تیپ سازی رفته اند. پژمان جمشیدی که دیگر خیلی ها یادشان رفته او روزی بازیکن یک تیم محبوب بوده، کاملا طنازانه و خوب از پس این نقش برآمده، چرا که نگه داشتن راکورد آن شخصیت چه از نظر حسی و چه فیزیکی کار ساده ای نیست. در کنار او هادی حجازی فر و ژاله صامتی هم از بازیگرانی اند که با وجود آن که کمتر طنز کار نموده اند اما کمدی جالب توجهی را ارائه نموده اند. مجموع اینها باعث شده ما چند تیپ و شخصیت هایی را ببینیم که هر کدام به نحوی مجموعه را پیش می برند.

صائمی: سال گذشته در جشنواره فیلم فجر فیلم دوزیست را با بازی پژمان جمشیدی و هادی حجازی فر دیدیم که بسیار زوج خوبی بودند و خوش درخشیدند و حالا این زوج را در سریال زیرخاکی می بینیم که البته حجازی فر در دو نقش ظاهر شده است. به نظر می رسد این زوج جایگزین زوج پژمان جمشیدی و سام درخشانی شده است و اتفاقا جواب هم داده است. رابطه پینگ پنگی میان حجازی فر و جمشیدی در این سریال جذاب است و قابلیت های طنازانه هر دو بازیگر، رنگ و لعاب ویژه ای به سریال داده است.

معمولا بازیگرانی همچون امیر جعفری، جواد عزتی و... کارشان را در ابتدا با طنز آغاز و بعد در سریال جدی بازی کردند، اما هادی حجازی فر از نقش های جدی آغاز کرد و حالا توانمندی هایش را در نقش های طنز به رخ مخاطب می کشاند. همچنین ژاله صامتی بازی فوق العاده ای در این سریال دارد که البته جزو بازیگران توانمند است، ولی نمی دانم چرا از او کم استفاده می شود یا این که خودش هر نقشی را قبول نمی نماید. در مجموع احساس می کنم سریال زیرخاکی نقطه عطفی در کارنامه خیلی از بازیگران می شود و باعث خواهد شد که بیشتر دیده شوند.

معاونی: کار سریال زیرخاکی خیلی سخت است چون هرچقدر هم خوب باشد با مجموعه های قبلی مثل پایتخت و نون خ مقایسه می شود و جذب مخاطب برای آن چندان راحت نیست با این حال خوشبختانه می شود گفت زیرخاکی تا حد قابل قبولی از عهده این کار برآمده و طنز کلامی و موقعیت متفاوتی نسبت به آن کارها که بیشتر فضای بومی داشتنند را ارائه می دهد. نوع و جنس طنز با کارهایی که ساخته شده متفاوت است یعنی هم طنز کلامی همراه با تیپ سازی دارد مثل پژمان جمشیدی که کمدی مبتنی بر کلام را نماش می دهد و هم در صحنه های تعقیب و گریز، روبروه با فرزندش و مواقعی که با بچه اش ارتباط دارد ما طنز ظریف موقعیت را هم می بنیم البته بخش زیادی از موقعیت ها به شخصیت های کمیک برمی شود. با این حال باید منتظر بمانیم و ببینیم قصه چطور پیش می رود.

صائمی: در این سریال شاهد طنز موقعیت هستیم و طنازی شخصیت ها در موقعیت ها به نمک سریال افزوده است. گرچه بستر سریال سیاسی اجتماعی و تاریخی است، اما با موقعیت های کمدی هم رو به رو هستیم و نمی توان گفت که جنس سریال کمدی است، بلکه سریالی است که طنز موقعیت در آن منجر به مفرح شدن قصه شده و در آوردن چنین طنازی هایی در کار سخت است. جابه جایی ساک ها باعث شد تا مخاطبان با طنز کمدی با نمک روبرو شوند.

معاونی: جلیل سامان پیروز شده برخلاف کارهای جدی قبلی اش که سیاسی محسوب می شدند اثری را روی آنتن ببرد که در عین انعکاس نهفته فضای سیاسی گرایشی هم به سمت طنز دارد. فضایی که تناسب بیشتری با حال و هوای ماه رمضان و عادت مخاطبان به تماشای مجموعه های طنز در این ماه دارد. برای خود جلیل سامان هم این مجموعه تمرین خوب و جالبی برای نگارش مجموعه های طنز است.تا به اینجا هم با وجود آن که سه قسمت از کار روی آنتن رفته است به دلیل فضاسازی و همین موقعیت ها توانسته مخاطبان خود را تا حد قابل قبولی به دست بیاورد.

صائمی: سابقه جلیل سامان نشان می دهد که در ساخت سریال های سیاسی که کار راحتی هم نیست، متبحر هست و ما شاهد کارگردانی منسجم و با برنامه او هم در سریال زیرخاکی هستیم. همچنین او فضای دهه 50 را خیلی خوب بازسازی نموده است. طراحی لباس، مکان و... خیلی خوب شده و ویژگی نوستالژی برای همه دارد. سامان در دریافت بازی از بازیگران هم عملکرد خوبی در سریال زیرخاکی داشته و در مجموع تا اینجای کار بهترین سریال ماه رمضان سال جاری است و نمره قابل قبول می گیرد.

فاطمه عودباشی - فاطمه شهدوشت - رسانه / روزنامه خبرنگاران