افسانه های دیار ما گنجینه ای ماندگار برای زبان کردی هورامی است - تور سریلانکا

کتاب افسانه های دیار ما دوره سه جلدی تیپ شناسی افسانه های هورامی به روش آرنه تامسون و به قلم کورش امینی؛ نویسنده و پژوهشگرِ ارشد زبان، فرهنگ و ادبیات هورامی است که به تازگی نشر و روانه بازار کتاب شده است.

نویسنده در این کتاب، برای نخستین بار به تجزیه و تحلیل افسانه های هورامی به روش علمی و بر اساس درونمایه های افسانه ها که برمبنای فهرست موضوعی معروف آرنه-تامسون است، می پردازد. روش طبقه بندی به طور اعم روش قصه شناسان مکتب تطبیقی است که به مکتب فنلاندی مشهور شده و با انجام این کار، افسانه های هورامی هم جایگاه برجسته خویش را در نظام طبقه بندی بین المللی پیدا می کنند. در مواردی که کُد طبقه بندی افسانه یافت نشده باشد، از سیستم پیشنهادی پژوهشگر (H/AT/N) استفاده و کُد افسانه ثبت شده است.

استاد دانشگاه گئورگ آگوست در شهر گوتینگن آلمان در ابتدای این نشست آنلاین، اظهار کرد: نقدهای زیادی به کتاب افسانه های دیار ما وارد است که یکی از آن ها مربوط به نام کتاب است؛ کتابی با زبان کوردی و هورامی، چرا عنوان آن به زبان فارسی انتخاب شده است؟

دکتر محمدسینا امانی با بیان اینکه جلد اول کتاب نیز به زبان فارسی نگارش شده است، ادامه داد: این سوال به ذهن می رسد که اگر این کتاب برای کتابخانه کوردی کار شده است، چرا اسم و جلد اول آن کوردی نیست و خواننده بعد از اینکه جلد اول کتاب را می خواند، می بیند که دو جلد دیگر این کتاب کاملا به زبان کوردی هورامی نگارش شده است.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: هورامان هویت فرهنگی و فرهنگ قدیمی خود را حفظ کرده است و به عنوان شاخه ای از زبان کوردی می تواند نگارش شود، اما وقتی نویسنده تنها یک جلد از کتاب را با زبان فارسی نگاشته است، این نقد به آن وارد می شود که کسی که زبان فارسی می داند، تنها می تواند این جلد را بخواند و بالعکس یک خواننده کورد زبان نیز از خوانش جلد اول این کتاب محروم می شود.

امانی در بخش دیگری از صحبت هایش به مشخص نبودن ریشه داستان های کتاب اشاره کرد و اضافه نمود: زمانی که نویسنده ریشه داستان ها را مشخص کند، خواننده تئوری مهاجرت را می بیند و می پذیرد که یک داستان در اصل و ابتدا از کجا سرچشمه گرفته و به کجا رسیده است.

وی با بیان اینکه بسیاری از داستان های منطقه هورامان و نگارش شده در این کتاب، ریشه تاریخی و فرهنگی منطقه را دارد، بیان نمود: به لحاظ جغرافیایی هر کدام از افسانه ها از جغرافیای محل آنها مشخص می شود و می توان خاستگاه یک افسانه و داستان را از روایت آن پیدا کرد و فهمید از کجا شروع شده و با بهره گیری از متُد جغرافیای تاریخی به فرهنگ چند هزارساله این منطقه رسید و فرهنگ خودمان را برگردانیم و زنده نگه داریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: نویسنده در بخش هایی از کتاب به پندها، ترانه ها، متل ها و .. اشاره کرده که ممکن است باعث خستگی خواننده شود که اگر نویسنده به کارهایش ارجاع می داد و به کارهای قبلی انجام شده اشاره می کرد و تنها به آوردن افسانه ها در این کتاب بسنده می کرد، خوانش آنها آسان تر و برای خواننده جذاب تر بود.

رئیس دانشگاه حلبچه کردستان عراق نیز در ادامه درباره دوزبانه بودن این کتاب، اظهار کرد: دوزبانه بودن این کتاب برای خواننده فارسی زبان و خواننده کوردزبان مشکل آفرین است و هیچکدام نمی توانند کتاب کامل را مطالعه کنند.

در ادامه اما دکتر مهاباد کامل عبدالله در سخنانی با بیان اینکه این کتاب گنجینه ماندگار است، اضافه نمود: افسانه های قدیمی منطقه هورمان برای آیندگان این فرصت را فراهم می کند که با فرهنگ و پیشینه خود آشنا شوند و سرمایه خوبی برای آینده است و نشان می دهد که فرهنگ هورامی فرهنگ ثروتمند و غنی است.

وی آموزش زبان را یکی دیگر از ویژگی های این کتاب برشمرد و گفت: گستردگی لغات کتاب، این امکان را برای خواننده فراهم می کند که اگر معنی واژه را بلد نبود، به دنبال آن برود و با آن آشنا شود که نوعی آموزش برای کسانی است که طالب دانستن زبان هستند و شیوه شیوا نگارش افسانه ها، نشان می دهد که نویسنده به زبان اورامی مسلط و متن را به خوبی نگارش کرده است.

نجم الدین جباری؛ استاد دانشگاه کردستان نیز با انتقاد نسبت به تکراری بودن بخش هایی از این کتاب، بیان نمود: اشاره به مسائل حوزه داستان نویسی و نحوه جمع آوری داستان ها، تکراری است و چیز جدیدی برای خواننده ندارد و اگر نویسنده با حذف و پرهیز از تکرار، به نوشته های نو بسنده می کرد، می توانست کتاب را دو فصل به چاپ برساند که خوانش آن برای خواننده نیز راحت تر باشد.

وی انتخاب نام فارسی برای کتاب و نگارش جلد اول آن به زبان فارسی را از ایرادات اثر برشمرد و اضافه نمود: کتاب افسانه های دیار ما نه کاملا کوردی است و نه کاملا فارسی که اگر یک زبانه می بود، خواننده های بیشتری را جذب می کرد.

این استاد دانشگاه کردستان در عین حال نگارش خوب زبان هورامی را از ویژگی های این کتاب دانست و ادامه داد: این کتاب گنجینه خوبی در زبان کوردی هورامی است.

جباری با بیان اینکه هورامی جزء زبان کوردی است و زبان جداگانه نیست، گفت: زبان کرمانجی، سورانی، اورامی، لکی زیرمجموعه زبان کوردی هستند و هیچگاه از همدیگر جدا نبوده اند و فرهنگ همه کسانی که به این زبان ها سخن می گویند یکی است و یک کاسه هستند و کاسه جدا کردن آن جایز نیست.

در بخش پایانی این نشست، کورش امینی؛ پژوهشگر و نویسنده کتاب افسانه های دیار ما با اشاره به مسئله دوزبانه بودن کتابش، اظهار کرد: در ابتدا این کتاب به دلیل نگارش آن به زبان کوردی هورامی بنا بود در خارج از کشور به چاپ برسد که به دلیل هزینه بالای این کار و عدم همکاری چاپخانه مورد نظر، آن را در تهران چاپ کردم که این مسئله باعث شد جلد اول و نام آن را فارسی، انتخاب و نگارش کنم.

وی با بیان اینکه بسیاری از داستان ها و روایت ها در مناطق مختلف روایت شده اند، اضافه نمود: بر اساس درون مایه افسانه ها، به درستی نمی توان گفت ریشه بسیاری از این افسانه از کجا آمده و داستان ها در جاهای مختلف و حتی در روستاهایی هم که خیلی به هم نزدیک هستند با تفاوت روایت شده اند و دلیل آن هم فرهنگ، جنسیت و عرف و عادت مردم آن منطقه است.

امینی، بازگویی بر طبق عرف، عادت، رسوم و مذهب را، موجب ایجاد تغییر و تحولاتی در داستان ها دانست و گفت: حجب و حیای اجتماعی و دیدگاه مذهبی و خلق و خوی و اعتقادات در افسانه ها دخالت دارند و از ویژگی های افسانه هستند.

این نویسنده کورد زبان، استفاده از کلمات به گویش های مختلف کوردی را به اشتراکات فرهنگی و زبانی منطقه مرتبط دانست و بیان نمود: نگارش این کتاب، نتیجه تلاش شبانه روزی و یک نفره نویسنده است و ایرادات و نقدهای آن را می پذیرم و امیدوارم بتواند خواننده های زیادی را جذب کند و کتابی ماندگار برای علاقه مندان باشد.

تحقیق، بررسی و گردآوری مجموعه افسانه های دیار ما علاوه بر همکاری بی دریغ خیل عظیمی از دوستداران فرهنگ و ادبیات این سرزمین، مدت 8 سال به طول انجامیده و با انجام این مهم، بخش خیلی کوچکی از افسانه های دیار اهورایی هورامان، از گزند نابودی محفوظ شده اند.

کتاب مذکور در سه جلد گالینگور با قطع وزیری و در بیش از 1550 صفحه منتشر شده است. جلد اول کتاب 544 صفحه بوده و به استثناء معرفی یک اسطوره هورامی که به زبان هورامی است، به زبان فارسی هم هست. این جلد در 4 بخش و 13 فصل به همراه آوانگاری لاتین برخی از جملات معروف کتاب و دارای نمایه در انتهای کتاب است.