کارآفرینی بانوان نیازمندِ زیرساخت های اساسی در بحران اقتصاد کشور ، آموزش بانوان کارآفرین، نقطه ای که مغفول باقی می ماند! - تور سریلانکا

گروه اجتماعی خبرنگاران- زهرا زمانی فر؛ بانوان کارآفرین هر تار و پود فرشی را که به هم ببافند، محصولی پرورش دهند یا کسب و کار خانگی شان را با هنر سرانگشت شان رونق دهند، حواس شان جایی پرتِ گذشته می شود. همان گذشته ای که برای اولین بار دغدغه ای از جنسِ اشتغال پیدا نموده اند. اشتغالی که شاید سختی آن همت مردانه ای می طلبید تا بانوان در شرایط و چالش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی با دست خالی و پویایی، به قله های پیروزیت برسند. آنان که در شرایط سهل و سخت، سکان زندگی خود را به دست گرفته، چرخه زندگی خود را می چرخانند و در سایه همت خود کسب و کاری مناسب برای خودشان و اشتغالی برای دیگران ایجاد می نمایند. نکته قابل تآملی است که بر اساس گزارش مرکز آمار، سهم زنان ایرانی از بازار کار و اشتغال زیر 20 درصد است و در میدان رقابت زنان کارآفرین در جهان یک پله سقوط نموده اند. گزارشی که نشان می دهد در 58 کشور که رقابتی بین بانوان کارآفرین وجود دارد، ایران با یک پله سقوط رتبه 54 را کسب نموده است. مسائلی که می گوید هر چند زنان ایرانی در جست و جوی راهی برای افزایش مشارکت اقتصادی به روش های جدید روی آورده و خود کارآفرین شده اند، اما موانع ساختاری باعث می شود مسائلی در این زمینه وجود داشته باشد. این مسائل طیف وسیعی را شامل می شوند که شاید مهم ترین آن ها عدم حمایت از زنان کارآفرین باشد.

در نهایت بانوان در گیر و دار چالش هایی هستند که باید درباره آن ها گفت و شنید. همچنین ضمن صحبت هایی در این گزارش، با انسیه حیدرزاده مشاور و کارشناس کسب و کار به تبادل نظر نشستیم تا کمی از تجربیات شان بشنویم.

دغدغه اول: ضعف حمایت هایی از جنسِ اقتصاد و آموزش

در ابتدا اگر پای صحبت بانوان کارآفرین بنشینیم، روی چالش شان با مسئولین و نهاد های حمایت نماینده است. شرایطی که نشان می دهد هنوز گرفتار ابهاماتی از جمله تعریف شکل صحیح از بانوان کارآفرین هستیم. همچنین در برخی موارد زنان باید سر سخت تر از مردان در جهانی کارآفرینی قدم بردارند، چراکه سخت تر وام می گیرند، اعتماد بانک ها به آن ها کمتر است و از طرف دیگر در مواردی پیش شرط هایی، چون سپردن وثیقه می تواند مانع این شود که یک زن کارآفرین وام دریافت کند. مسائلی که در صورت تداوم بازهم مدت بیشتری زنان را از چرخه اقتصاد بیرون نگه می دارد.

انسیه حیدرزاده در این باره گفت: اگر منظور از حمایت بانوان کارآفرین، در نظر دریافت شرایط و نقش بانوان و ارائه تسهیلاتی خاص با توجه به همین موارد باشد، چنین چیزی در بین مسئولان، مراکز و ... وجود ندارد. از طرفی؛ نهاد های حمایتی از جمله؛ شهرداری، بهزیستی، آستان قدس و ... از بانوان کارآفرین با شرایط خاص که دچار آسیب های اجتماعی از جمله؛ سرپرست خانوار، زنان بهبود یافته و ... هستند، حمایت می نمایند، اما این حمایت ها به شکل عمومی انجام نمی شود.

از طرفی؛ زمانی که درباره مشاغل و کسب و کار خانگی صحبت می شود، طبق دیدگاه هایی بومی، فرهنگی و ماهیت اشتغال در خانه، گروه هدف زنان تعریف می شوند و مورد توجه قرار می گیرند، اما باید توجه داشت که همه کسب و کار ها خانگی و سنتی نیستند.

وی ادامه می دهد: باید گفت که در بخش قانونی مسائل ما نیز بسیار است. کند بودن فرایند مجوز، بانک و وام در اولویت همه مباحث قرار می گیرد. بانوانی که همه مسائل ابتدایی را پشت سر می گذارد و وارد بخش اقتصادی می شوند، اما ضامنی برای وام 7 تا 70 میلیونی خود ندارد. درواقع؛ نهاد ها و مراکز حمایتی فکری برای این ننموده اند که بانوی روستایی اگر بخواهد وامی دریافت کند، چطور می تواند در مدت کوتاه چک یا ضامن کارمند برای ضمانت در اختیار بانک قرار دهد. از طرفی؛ بانویی که سال های طولانی مشغول به کار بوده، اما کسب و کارش ضامن وامی که می خواد نمی شود. در نتیجه تا طی کردن جهت رسیدن به پولی که احتیاج دارند، اغلب دیر می شود و مجبور می شوند تا کار را متوقف نمایند.

کسب و کار های توسعه یافته معمولاً چنین مسائلی را دارند. اما کسب و کار های نوپا، ناامیدی نیز در کارشان حاکم است، چراکه جو بی اعتمادی نسبت به بانوان در بخش کارآفرینی بسیار گسترده و رسانه های بیگانه مدام به آن دامن می زنند. از طرفی؛ رسانه های داخلی احتیاجمندِ کار بیشتر در این زمینه هستند.

حیدرزاده اظهار کرد: آموزش و پرورش ما نیز در این زمینه بسیار ضعیف عمل می نماید. درواقع کودکی که شاید ابتدا ذهن خلاق دارد و وارد مدرسه می شود، بعد از 12 سال با ذهنی آشفته، برگرفته از دروس نظری که شاید سودی در مهارت آن ها نداشته باشد، فارغ التحصیل شده و سختی ورود به دانشگاه نیز قدرت خلاقیت را از آن ها می گیرد.

بنظر می رسد در زمینه حمایت از کارآفرینی موازی کاری بسیار پررنگ شده است. چراکه شمار مکان های مختلف از جمله؛ خیریه ها بسیار زیاد است و همه با عنوان حامی فعال هستند. اما تکرار فرایند موجود و حمایت ها و باز ننموده گره های جدیدِ موجود در این زمینه باعث می شود مسائل هم حل نشود و سامان دهی و هماهنگی صورت نمی گیرد.

دغدغه دوم: جهت مبهم کارآفرینی برای بانوان

مسئله ای که با آن روبرو هستیم و کمتر درباره آن صحبت می شود این است که از طرفی؛ افرادی می خواهد به صورت فردی کار نمایند و باید خودشان بتوانند به لحاظ اقتصادی راهی پیدا کند. از طرفی دیگر؛ با مسئولی روبرو می شود که درکی از زمینه کسب و کار و گسترش آن ندارد. به این معناکه سازمان های حامی دغدغه و فهمی از شرایط و کارآفرینی ندارند و مدارم درگیر ارائه گزارش ماهانه خود هستند. درواقع، همه نهاد های حامی باید ابتدا بتوانند دغدغه مسائل را داشته باشند تا بتوانند از کارآفرینان نیز حمایت نمایند.

نکته دیگر، اما گنگ بودن جهت احتیاج های کارآفرینی است. درواقع؛ سامانه ای وجود ندارد که کارآفرینان بتوانند در زمینه های مختلف آگاه باشند و به عموم نیز اطلاع دهند.

درحقیقت باید گفت کسانی از این فرصت ها استفاده می نمایند که سال هاست کار نموده و با حاشیه ها و پیخ و خم جهت آشنایی دارند. برای مثال؛ جشنواره های کارآفرینی و بازارچه ها را اگر سری بزنید؛ می بینید که افراد و کارآفرینان برتر را معرفی می نمایند. اما متاسفانه همان افراد تکراری هستند که سال ها به عنوان نمونه های برتر معرفی می شوند و از کارآفرینان نوپا و جدید خبری نیست.

دغدغه سوم: فراوری و اقتصاد مقاومتی مکمل یکدیگرند

حیدرزاده درباره پیروزیت بانوان در زمینه کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی نیز مطرح کرد: اگر ما بخواهیم خانواده را به عنوان یک شرکت در نظر بگیریم، بانوان نقش بسیار پررنگی دارند. درواقع؛ در علم مدیریت تفاوت رهبر و مدیر این است که از فردی که مدیر است به علت بالا دستی بودن و قاعده ای که وجود دارد، افراد دیگر از او اطاعت می نمایند. اما اطاعت و حمایت از فردی که در یک سازمان نقش رهبر را دارد، به علت علاقه و محبتی است که دیگران نسبت به او دارند. این مسئله بسیار ارزشمند است و اگر بخواهیم این مسئله را به خانه تعمیم دهیم باید بگوییم یک زن به عنوان مادر در خانه و خانواده نیز چنین نقشی را دارند. اگر این بانوان به اندازه کافی حمایت شوند، هم فرزندان خوبی تربیت می نماید و هم در زمینه کار و اشتغال می توند پیروز عمل نمایند.

وی گفت: به صورت کلی دو مورد، اقتصاد مقاومتی و فراوری مطرح است. اقتصاد مقاومتی که رهبری نیز دائما به آن اشاره می نمایند. درواقع این موضوع به مصرف برمی شود که مدیریت کردن یک خانواده به لحاظ اقتصادی احتیاجمندِ آموزش مدیریت در هزینه ها است که در بسیاری از خانه ها مواد مصرفی را خودشان فراوری می نمایند.

اما مرحله فراوری، به همان بحث مهارت و هنر بانوان بازمی شود که در نهایت بانوانی که هنری برای ارائه و عرضه محصولی ندارند به آن ها نیز توصیه می شود تا در مصرف خود دقت نمایند. پس اگر یک خانم در مصرف و فراوری آموزش ببیند می توانند در اقتصاد امروز کشور بسیار پیروز و سالم عمل نمایند.

دغدغه چهارم: موانع و چالش های فرهنگی و اجتماعی

موانع بر سر راه بانوان در زمینه های مختلف و باتوجه به تعاریفی که از بانوان فعال در اجتماع و خارج از خانواده ارائه می شود، به لحاظ اقتصادی و اجتماعی بسیار زیاد است.

به لحاظ دینی

در برخی از خانواده ها شاید این مورد پررنگ و در برخی دیگر کمرنگ باشد، اما در نهایت در همه خانواده نگاه و نگرشی خاص به کار بانوان وجود دارد و این مسئله قابل انکار نیست. اما در خانواده های مذهبی که افراد می خواهد به مواضع دینی خود نیز عمل نمایند و چارچوب و اصولی برای فعالیت بانوان، تربیت فرزندان تعریف می شود شاید این موانع بیشتر باشد.

درواقع؛ مانع برای دختران می تواند کمتر از یک بانوی متاهلی باشد که مادر است. توقعاتی که ابتدا از بانوان می خواهند همه چیز تمام باشد و مادری ایثارگر باشد که تماماً از خود و فعالیت های مورد علاقه اش بگذرد. معمولا این موارد را با نکات دینی از جمله؛ ضرورت خانوده، همسرداری صحیح و ... مطرح می کنیم، اما تبیین و فهم درستی در رابطه با این مسائل وجود ندارد؛ و باید سوال کرد آیا در دین چنین چیزی مطرح است که بانوان باید فعالیت اجتماعی نداشته باشند؛ و در راستای حفظ و تعالی خانه، خانواده و شغل خود، آیا شرایط فراهم و آموزش های درستی داده شده است؟

به لحاظ فرهنگی

تعریف ناصحیحی از زن خانه دار مطرح می شود که بیکار در خانه و مصرف گرای کامل است. درحالی این بانو نیز می تواند با مهارت آموزی فراوری نمایند در بسیاری از موارد باشد، جدایی از اینکه به عنوان یک زن خانه دار نقش بسیار مهمی را در خانواده ایفا می نماید. درواقع، باید گفت این زن تا زمانی که خانه دار است نگاه عجیبی به آن وجود ندارد، اما به محض این که وارد اجتماع می شود و می خواد کاری را انجام دهد، هجمه ها و مقاومت هایی از سوی جامعه و اطرافیان مانع از کار او می شود.

مشاور و کارشناس کسب و کار گفت: در زمینه کارآفرینی احتیاج خودشکوفایی به عنوان احتیاج اساسی شناخته می شود. اما زمانی که بحث کار را مطرح میکنیم بحث به کلی تغییر می نماید. ریشه این مسئله، اما از زمان انقلاب صنعتی و کار در کارخانه جات شروع شده است. درواقع؛ زنان را از خانه جدا نموده و به عنوان نیروی ارزان آن را به کار گرفته و به ریشه معنی کار را تغییر دادند.

امروزه کلمه کار بسیار اشتباه تعریف شده و معنی خود را از دست داده است. کار مطلبِ مهم و جدانشدنی از زندگی و نقش یک فرد فارغ از جنسیت است که البته از زمان های دور در شهر ها و روستا ها وجود داشته است. در زمان های قدیم بانوان با وجود رفاهیات کم، کار هایی از جمله؛ ریسندگی، بافندگی، کشاوزی، خیاطی و ... را انجام می دادند.

اما امروزه کار بدینگونه تعریف می شود که بانوان در بخش های دولتی و خصوصی، بانوان باید در ساعات خاصی در محل کار حاضر، ساعت های طولانی بعضاً بدون هیچ حمایت خاصی از جمله بیمه و مزایا کار نمایند و این مسئله نیز مشکل ایجاد می نماید. درواقع؛ کاری که باعث فراوری عرضه می شود، چه در داخل خانه و چه خارج از خانه باشد باید ارزشمند بدانیم.

وی تآکید کرد: البته با وجود کرونا و شرایط اقتصاد امروز برخی از مسائل بهتر فهم شده است. بانوان با استفاده از تکنولوژی، به صورت مجازی علم خود را ارتقاء می دهند. از طرفی؛ به کار خانه و خانواده می رسد و از طرفی دیگر؛ در بستر مجازی کسب و کاری برای خود ایجاد نموده و در جهت گسترش آن نیز کوشش می نمایند.

در نهایت بانوان باید بدانند که می توانند در زمینه مورد علاقه خود کار انجام دهند و حضور در اجتماع داشته باشند، اما قطعا مثل یک مرد نیست. درواقع؛ رعایت شدت و ضعف ها باعث می شود کار زن با نقش همسری و مادری ر تضاد نبوده و تعریف صحیح تری از آن نیز ارائه خواهد شد.

دغدغه پنجم: آموزش بانوان کارآفرین، نقطه ای که مغفول باقی می ماند!

حیدرزاده به سوالی که آیا مراکز و نهاد هایی که مربوط به آموزش مهارت های کارآفرینی است، نقش بانوان را به درستی تبیین و برنامه ای وجود دارد یا خیر، پاسخ می دهد: به صورت کلی باید گفت این مسئله بسیار کم رنگ و شاید دیده نمی شود. در شبکه های مجازی اساتیدی که مهارت های کسب و کار را آموزش می دهد بشدت درگیر بازاریابی، فروش و کار صحبت می نمایند و کمتر کسی به نقش بانوان در کنار شغل اشاره می نماید. درواقع؛ این مسئله به در جامعه فهم نمی شود که بانوان می توانند هم جهاد اقتصادی داشته باشند و هم ازدواج، فرزندآوری و خانواده پیروزی داشته باشد.

این موارد شاید در اشتغال دولتی و خصوصی که زنان بسیاری مشغول به کار هستند، سخت اتفاق بیافتد. چراکه مدیریت کردن بخش و کار وابسته به شخص نیست و باید همه جوانب را در نظر بگیرند؛ و صرفاً نمی تواند با تواجه به احتیاج و خانواده و فرزندان در خانه حضور پیدا کند و در بازار کار به صورت کلی چنین تعریفی صورت نگرفته است.

وی درنهایت گفت: در کل حس مسئولیت نسبت به خانواده کمرنگ شده و بعد اقتصادی بسیار ارزشمند شده است. برای مثال در بخش مهدکودک برای زنان بسیار سطحی عمل شده و نادیده گرفته می شود. درواقع؛ فرزندِ یک مادر صرفاً فرزند او است و حس مسئولیتی برای فرزند وجود ندارد. باید بدانیم که اگر برای این کودک زمان کافی صرف نشود و مورد بی توجهی قرار گیرد، جامعه باید در آینده برای او هزینه کند و این هزینه ها به مراتب سنگین تر خواهد بود. چراکه معیشت و اقتصاد امروز می طلبد که بانوان کار نمایند و اشتغال داشته باشند و یا به آن علاقمند هستند که باید برای همه آن ها ارزش قائل باشیم.

ادامه دارد...